[1998]

Υπάρχει ένα σπάνιο προσόν στους ανθρώπους, ένα ακριβό χαρακτηριστικό στην ζωή. Υπάρχει μια ουσία και πνεύμα κι ενέργεια στην ανθρώπινη ζωή που κάνει τις καρδιές να χτυπούν, τα πράγματα να γίνονται, τον ήλιο να δύει.

Οι Κινέζοι το λένε "ch'i", οι Ιάπωνες "ki", οι Ινδοί διαθέτουν πληθώρα ονομάτων. Οι Λατίνοι το αποκαλούσανε "vis vitalis", οι Έλληνες απλά ψιθυρίζουν «ψυχή». Δεν είναι δυνατόν εγώ ο πνευματικά πένης να ορίσω αυτό που κάνει την Ανθρωπότητα να δημιουργεί, αυτό όμως που έχω να πω είναι ότι η κυρία Εφορία – η οποία τα πάντα ορά – τα έχει κατατάξει ορθώς στα πολυτελή και πανάκριβα αγαθά, εν ανεπαρκεία όμως.

Είναι αυτή η φλόγα και η δύναμη της ψυχής, το κοφτερό του μυαλού ο παλμός της καρδιάς, των νεφρών η κλαγγή της ματιάς η σπιρτάδα, των χεριών η αδιαπραγμάτευτη τόλμη. Είναι το πάθος και η σεμνότητα, η τρέλα η ταπεινότητα, το μένος η τρυφερότητα, η απουσία συμπλεγμάτων και η αριστοκρατική συμπεριφορά. Είναι η αφοσίωση και η αυτοθυσία, η καλοσύνη και προσφορά, η ανιδιοτέλεια η συντροφικότητα, η μεγαθυμία η γενναιοδωρία, η μετριοφροσύνη και η σκληρή δουλειά, η πίστη στον εαυτό σου τελικά – για αυτόν ομιλώ τόσην ώρα.

Απ' την άλλη μεριά, τι έχουμε; Ανασφάλεια και αλαζονεία, δημοσιοϋπαλληλίκι και ρουφιανιά. Τρόμος και έλκη στομάχου και κολίτιδες σπαστικές, άγχος και στρες και νυχτερινές εφιδρώσεις, τρέλα και σπασμοί καθημερινοί, πλάνα που κυβερνάνε ζωές, καθορίζουν ψυχές και μπλέκουν καλώδια καίρια. Στόχοι, προγράμματα και σκοποί, προορισμοί και πορείες που απλώς γεμίζουν την μέρα σπρώχνοντας την ελπίδα και τ' όνειρο όλο και πιο μακριά, όλα στο απώτερο μέλλον. Αν αυτό είναι Ζωή – ναι, αυτό ζωή είναι. Μα αν αυτό δεν είναι ζωή, τότε ζωή τι είναι; (Σαν kōan μοιάζει αυτό.)

Το τελευταίο πράγμα που θα τολμούσα να κάνω είναι μάθημα. Η μόνη φορά που το έκανα ήταν όταν έγινα ένα dan (το 1976), όταν έβαλα με καμάρι κι ευθύνη την μαύρη ζώνη κι αλλιώς πάτησα στο παρκέ, άρχισα να διδάσκω. Δεν είναι τυχαίο το χρώμα που έχουν οι ζώνες στο Karate στο Judo στο Taekwon-Do: Ξεκινά ο αρχάριος απ' την άσπρη (αυτό δείχνει την παρθενία και άγνοιά του), προχωράει στην κίτρινη (κάτι αρχίζει να φυτρώνει να θρέφει), συνεχίζει στην πράσινη (καθώς η γνώση ανθίζει και ψηλώνει απ' την γη), περνά στην μπλε (καθώς αυτή έχει φτάσει στον ουρανό όπου υπάρχουν και σύννεφα, μην το ξεχνάμε). Μετά η ζώνη γίνεται κόκκινη (φωτιά λαύρα και φλόγα, ο μαθητής δεν κρατιέται δεν πατάει στην γη, φρουμάζει σαν πουλάρι που θέλει να κόψει τα χάμουρα). Και έρχεται στο «τέλος» η μαύρη, το Πρώτο Νταν, η τελευταία και πρώτη βαθμίδα της οποίας πάλι δεν είναι τυχαίο το χρώμα. Το μαύρο πρώτον φέρει όλα τα χρώματα μέσα του και δεύτερον, το μαύρο δεν είναι κανένα χρώμα απολύτως. Δείχνει και εννοεί σαφώς το σκοτάδι στο οποίο βρίσκεται ακόμα – και ίσως για πάντα – ο μαθητής, μη νομίσει ότι τώρα έχει πιάσει τον... Φιντέλ απ' το μούσι, (τον Πάπα τον έχει ήδη υπάλληλο). Μπορεί ο αρχάριος να προβιβάστηκε, μπορεί ο μαθητής να προήχθη σε "δάσκαλο", μπορεί να καμώνεται και να ψάχνει γι' αυλή μα καλά το λέει ο λαός, «μαύρη είν' η νύχτα στα βουνά», μαύρη και στο μυαλό του.

«Αυτός που ξέρει δε μιλά κι αυτός που μιλά δεν ξέρει», λέει το ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ. Κι όποιος βγαίνει στις γωνιές και τις ρούγες και μπαρμπαλά, της ψυχούλας του τον φόβο τον πανικό αγωνιά να καλύψει. Όποιος κομπάζει και τσαμπουνά, προβάλλει την μουρίτσα του και περνιέται για φωτεινός παντογνώστης (χώρια που «στον καθρέφτη του κοιτιέται κι από μόνος του αγαπιέται»), τον έρωτά μας ζητά στανικά, την προσοχή, για την στοργή μας διψάει. Όσο πιο μαύρες είναι οι απόψεις κι οι μαλακίες του, τα έργα οι θεωρίες του, τόσο πιο πολύ το μαξιλάρι η ψυχή του μουσκεύει. Κι εμείς οφείλουμε το χέρι του να πιάσουμε, ακόμα κι αν εκείνος το τραβά, ακόμα κι αν εκείνος καμώνεται πως δαγκώνει, γιατί;

Γιατί «κάνε το καλό και ρίχ' το στο γιαλό». Γιατί «αυτός που δεν ανταγωνίζεται κανένα, κανένας δεν μπορεί να τον ανταγωνιστεί». Και γιατί «αν σου εξηγήσω, θα πει ότι δεν κατάλαβες κι αν δεν κατάλαβες, δε χρειάζεται να σου εξηγήσω». Γι' αυτό λοιπόν πρώτα κάν' το, μετά σταμάτα να το κάνεις και πολύ αργότερα – και εάν – kando και ράντο και Τρίο Μπελκάντο. Η μεγαλύτερη αρετή είναι η υποταγή, μα εσύ είσαι πολύ ερωτευμένος με τον εαυτό σου, αφού κανένας δεν σ' αγαπάει. Μάθε όμως ότι οι πρώτοι που σκουπίζουν το tatami στο dojo είναι οι μαύρες ζώνες, οι αντάρτες στον Εμφύλιο σκοτώνονταν ποιος θα γυαλίσει τις μπότες του Άρη, στην ΜΥΚ ο ανθυποπλοίαρχος τελευταίος τα εκρηκτικά τσεκάρει και σιγουρεύει. Όποιος έμαθε το κεφάλι να σκύβει, να χαμηλώνει να υποκλίνεται – είναι γιατί ξέρει την αξία της γνώσης, όποιος σαν την Ναόμι περιπατεί, είναι γιατί δεν ξέρει την αξία της πτώσης. (Στο Judo, αυτό πρώτα απ' όλα μαθαίνουν, να πέφτουνε.)

Χρησιμοποιώντας ένα απλό μα τολμηρό παράδειγμα, το εξής θέλω να πω: Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το παπί, αυτό το κακάσχημο, αδιάφορο και ασήμαντο Honda C-50 δηλαδή, είναι το πλέον πολυάριθμο δίκυκλο του πλανήτη. Γιατί αυτό που είναι ακριβό, που μοστράρει για σίγουρο και γκανιάν – είναι για το σαλόνι, άντε για το μπαλκόνι. Αυτό όμως που είναι αληθινά ακριβό, μοναδικά χρηστικό, αθάνατα διαχρονικό – είναι ταπεινό, κάνει και για φουρκόνι. Τα άλλα είναι καπιταλισμός και διαφήμιση, «κράτα με να σε κρατώ» και δημόσιες σχέσεις, λουσάτες παρουσιάσεις στα Μέσα Εξημέρωσης και τσικνολεζάντα στο σβηστό εικονοστάσι του εγώ μας. Γι' αυτό λοιπόν ας κάνουμε αυτό που ο συγχωρεθείς Φλωράκης παρήγγειλε: «ας συμβουλευτούμε το μαξιλάρι» και ασφαλώς κι απολύτως να πλεύσουμε, κυρίως μακριά απ' τον εαυτό μας.